Yapılandırılmış Sorgu Dili (SQL) veri tabanları ile iletişim kurmak için kullanılan bir dildir. Çoğunlukla Oracle, MySQL, Microsoft SQL Server, PostgreSQL ve DB2 gibi ilişkisel veri tabanı yönetim sistemleri (RDBMS) ile ilişkilendirilir.
SQL Nedir?
SQL, ilişkisel veri tabanlarını yönetmek, SQL veri tabanları oluşturmak ve farklı işlevler gerçekleştirerek içlerindeki verileri manipüle etmek için standartlaştırılmış bir programlama dilidir.
Hem veri tabanı yöneticileri hem de geliştiriciler SQL’i verileri manipüle etmek ve veri entegrasyon komut dosyaları yazmak için kullanır. Benzer şekilde, veri analistleri de ilişkisel bir veri tabanını derinlemesine analiz etmek için SQL kullanır.
SQL Sisteminin Bileşenleri Nelerdir?
SQL sistemleri, verimli veri depolama, alma ve yönetimini kolaylaştırmaya yardımcı olan farklı bileşenleri içeren ilişkisel veri tabanı yönetiminin önemli bir parçasıdır.
1. SQL Şeması
Tanım: Bir SQL şeması, tabloları, alanları, ilişkileri, kısıtlamaları ve daha fazlasını tanımlayan veri tabanının mantıksal yapısını, tasarımını ve organizasyonunu temsil eder.
Örnek: Bir e-ticaret platformu tasarlarken, bir SQL şeması, ilgili niteliklerini ve ilişkilerini ana hatlarıyla belirten kullanıcılar, ürünler, siparişler ve ödemeler gibi tabloları içerebilir.
2. Dizinler
Tanım: Dizinler, veri alma işlemlerini hızlandırarak veri tabanı performansını artırır. Bir tablodaki belirli verilere hızlı erişim sağlayarak sorgu yürütme için gereken süreyi azaltır.
Örnek: Kullanıcılar tablosundaki User_ID sütununda benzersiz bir dizin, kullanıcıya özgü verilerin hızlı bir şekilde alınmasını sağlayarak sistem yanıt verme hızını optimize eder.
3. Kısıtlamalar
Tanım: Kısıtlamalar, tablolardaki veri sütunlarına kurallar ve koşullar uygulayarak veri bütünlüğünü, tutarlılığını ve doğruluğunu garanti eder. Yaygın kısıtlamalar arasında birincil anahtarlar, yabancı anahtarlar, benzersiz, boş değil ve kontrol kısıtlamaları bulunur.
Örnek: Orders tablosundaki Order_ID sütununu Users tablosundaki User_ID sütununa bağlayan bir yabancı anahtar kısıtlaması, ilgili veri varlıkları arasında referans bütünlüğünü korur.
4. Tetikleyiciler
Tanım: Tetikleyiciler, veri değişiklikleri, eklemeler veya silmeler gibi veri tabanındaki belirli olaylara veya eylemlere yanıt olarak otomatik olarak yürütülen özel saklı yordamlardır.
Örnek: Bir tetikleyici, Ödemeler tablosuna yeni bir kayıt eklendiğinde etkinleşebilir ve Analitik tablosundaki Total_Sales sütununu otomatik olarak güncelleyebilir.
5. Görünümler
Tanım: Görünümler, belirli kullanıcı gereksinimlerini veya uygulama ihtiyaçlarını karşılamak üzere uyarlanmış, bir veya birden fazla tablodan türetilen verilerin sanal bir temsilini sunar. Karmaşık sorguları basitleştirir, veri güvenliğini artırır ve veri tabanının özelleştirilebilir bir perspektifini sağlar.
Örnek: High_Value_Customers adlı bir görünüm, Kullanıcılar ve Siparişler tablolarından veri toplayabilir ve yalnızca belirli bir değeri aşan bir satın alma geçmişine sahip müşterilerle ilgili bilgileri görüntüleyebilir.
6. İşlemler
Tanım: İşlemler, veri tutarlılığını, güvenilirliğini ve atomisitesini garanti eden bir SQL işlemleri dizisini kapsüller. İşlemler, sistem arızalarına veya kesintilerine rağmen veri bütünlüğünü garanti eden ACID (Atomicity, Consistency, Isolation, Durability) özelliklerine uyar.
Örnek: Bir bankacılık uygulaması, hesaplar arasındaki fon transferlerinin atomik olarak gerçekleşmesini sağlamak, doğru hesap bakiyelerini ve işlem geçmişlerini korumak için işlemleri kullanabilir.
7. Yedekleme ve Kurtarma
Tanım: Yedekleme ve kurtarma mekanizmaları, kritik veri tabanı bilgilerini koruyarak sistem arızaları, hatalar veya felaketler durumunda veri geri yüklemeyi mümkün kılar. SQL sistemleri, veri kaybı risklerini azaltmak için kurtarma seçenekleriyle birlikte tam, farklı ve artımlı yedeklemeler dahil olmak üzere sağlam yedekleme stratejileri sunar.
Örnek: Bir e-ticaret veri tabanının düzenli olarak planlanmış yedekleri, geçmiş verilerin, işlem kayıtlarının ve müşteri bilgilerinin kullanılabilirliğini garanti altına alarak öngörülemeyen durumlarda hızlı kurtarma ve sürekliliği kolaylaştırır.
SQL’in Özellikleri Nelerdir?
- Standartlaştırılmış Dil: SQL, farklı veri tabanı sistemlerinde yaygın olarak tanınır ve kullanılır. Sistemler arasında farklılıklar olsa da, temel dil tutarlı kalır ve becerileri aktarılabilir hale getirir.
- Bildirimsel Yapı: Bir şeyin nasıl yapılacağını tanımladığınız prosedürel programlama dillerinin aksine SQL’de ne yapmak istediğinizi belirtirsiniz ve veri tabanı görevi nasıl yerine getireceğini bulur. Bu da SQL’in öğrenilmesini ve veri yönetimi için kullanılmasını kolaylaştırır.
- Çok Yönlülük ve Güç: SQL, küçük yerel veri tabanlarından çok uluslu şirketler tarafından kullanılan büyük ölçekli, karmaşık sistemlere kadar her boyuttaki veri tabanını idare edebilir. Çok yönlülüğü, basit veri alımından karmaşık veri analizi ve raporlamaya kadar çok çeşitli görevler için kullanılmasına olanak tanır.
- Karmaşık Sorgular için Destek: SQL, karmaşık koşullara dayalı olarak veri alabilen karmaşık sorguları destekler. Bu özellik, derin veri analizi ve büyük hacimli verilere dayalı bilinçli kararlar almak için gereklidir.
- Veri Bütünlüğü ve Güvenliği: SQL veri tabanları, kısıtlamalar yoluyla veri bütünlüğünü zorunlu kılar ve verileri korumak için izinler ve şifreleme gibi çeşitli güvenlik özellikleri sağlayarak verilerin doğru, tutarlı ve güvenli kalmasını sağlar.
SQL Neden Önemlidir?
SQL veya Yapılandırılmış Sorgu Dili, günümüzde çeşitli nedenlerle önemli bir öneme sahiptir. SQL’in önemini vurgulayan önemli nedenlerden bazıları aşağıdakileri içermektedir:
- SQL, çeşitli sektörlerde yaygın olan ilişkisel veri tabanı yönetim sistemleriyle (RDBMS) etkileşim kurmak için temel bir dildir. Bu veri tabanları, yapılandırılmış verileri verimli bir şekilde yönetmek, işlemek ve sorgulamak için SQL’e güvenir.
- Kullanıcıların geniş veri tabanlarından belirli veri alt kümelerini verimli bir şekilde almasını sağlar. Verileri eklemek, güncellemek, silmek ve değiştirmek için komutlar sağlar ve sorunsuz veri işlemeyi kolaylaştırır.
- SQL, ilişkisel veri tabanı işlemleri için endüstri standardı bir dil görevi görür. Standartlaştırılmış sözdizimi ve komutları, farklı veri tabanı sistemleri arasında tutarlılık ve uyumluluk sağlayarak birlikte çalışabilirliği teşvik eder.
- SQL, veri bütünlüğünü sağlamak ve kullanıcı kimlik doğrulaması ve erişim kontrolü gibi güvenlik önlemlerini uygulamak için sağlam mekanizmalar sunar.
- Kullanıcıların karmaşık sorgular oluşturmasını ve veri tabanlarından içgörüler çıkarmasını sağlayarak gelişmiş veri analizini kolaylaştırır. İş zekası, veri analitiği ve karar alma süreçlerinde önemli bir rol oynar.
- Çeşitli programlama dilleri ve geliştirme çerçeveleriyle kusursuz bir şekilde bütünleşerek veri kalıcılığını, güvenilirliğini ve işlevselliğini garanti eder.
- SQL, veri tabanı mimarlarının ve tasarımcılarının karmaşık veri yapılarını modellemesine, ilişkileri tanımlamasına, normalleştirme kuralları oluşturmasına ve kurumsal gereksinimlerle uyumlu verimli veri tabanı şemaları tasarlamasına yardımcı olur.
SQL Nasıl Çalışır?
Structured Query Language, ilişkisel veri tabanlarındaki verileri yönetmek ve işlemek için güçlü bir araç olarak çalışır. SQL’in nasıl çalıştığını anlamak, temel işlevlerine, bileşenlerine ve operasyonlarına derinlemesine bakmayı gerektirir.
Aşağıda SQL’in nasıl çalıştığına dair genel bir bakış bulabilirsiniz:
1. Tanım ve Yapı
SQL, özellikle ilişkisel veri tabanlarını yönetmek için tasarlanmış standartlaştırılmış bir programlama dili olarak hizmet eder. Veri tanımlama, işleme, alma ve kontrol için uyarlanmış çeşitli ifadeler, komutlar ve maddelerden oluşan yapılandırılmış bir sözdizimini kapsar.
2. Veri Tabanı Oluşturma ve Tasarımı
SQL, kullanıcıların tablolar, ilişkiler, kısıtlamalar, dizinler, görünümler ve şemalar dahil olmak üzere veri tabanlarının mantıksal yapısını tanımlamasını sağlar. Veri tabanı yöneticileri ve geliştiricileri, veri tabanı nesnelerini oluşturmak ve değiştirmek için CREATE, ALTER, DROP ve TRUNCATE gibi SQL Data Definition Language (DDL) komutlarını kullanır.
3. Veri İşleme
SQL Data Manipulation Language (DML) komutları, tablolardaki verilerin eklenmesini, alınmasını, değiştirilmesini ve silinmesini kolaylaştırır. SELECT, INSERT, UPDATE ve DELETE gibi komutlar, kullanıcıların veri tabanı kayıtlarıyla etkileşim kurmasını, filtreler uygulamasını, verileri sıralama ve toplu işlevler gerçekleştirmesini sağlar.
4. Veri Alma ve Sorgulama
SQL, yapılandırılmış sorgular aracılığıyla geniş veri tabanlarından belirli veri alt kümelerini almada mükemmeldir. SELECT ifadesi, kullanıcıların belirtilen ölçütlere, koşullara ve ilişkilere göre verileri çıkarmasını, filtrelemesini ve toplamasını sağlayarak sorguları formüle etmek için bir temel taşı görevi görür.
5. Veri Bütünlüğü ve Kısıtlamalar
SQL, birincil anahtarlar, yabancı anahtarlar, benzersiz kısıtlamalar, boş kısıtlamalar ve kontrol kısıtlamaları gibi kısıtlamaların uygulanması yoluyla veri bütünlüğünün teşvik edilmesine yardımcı olur. Bu kısıtlamalar, tablolar içinde kuralları, ilişkileri ve doğrulamaları zorunlu kılarak veri doğruluğunu, tutarlılığını ve güvenilirliğini sağlar.
6. İşlem Yönetimi
SQL Transaction Control Language (TCL) komutları işlem yönetimini kolaylaştırır, veri tutarlılığını ve güvenilirliğini sağlar. COMMIT, ROLLBACK ve SAVEPOINT gibi komutlar kullanıcıların işlem sınırlarını yönetmesini, hatalı işlemleri geri almasını ve sistem arızalarına veya kesintilerine rağmen veri tabanı bütünlüğünü korumasını sağlar.
7. Optimizasyon ve Performans
SQL, veri modelleme, dizinleme, sorgu optimizasyonu, yürütme planları ve performans ayarlaması yoluyla veri tabanı performansını optimize etmek için mekanizmalar sağlar. Veri tabanı yöneticileri, sorgu yürütmeyi geliştirmek, yanıt sürelerini azaltmak ve kaynak kullanımını optimize etmek için araçlardan, tekniklerden ve en iyi uygulamalardan yararlanır.
8. Güvenlik ve Erişim Kontrolü
SQL, hassas verileri korumak, yetkisiz erişimi kısıtlamak ve düzenleyici standartlara uyumu sağlamak için sağlam güvenlik mekanizmaları içerir. GRANT ve REVOKE gibi SQL Veri Kontrol Dili (DCL) komutları, yöneticilerin kullanıcı ayrıcalıklarını, rollerini ve izinlerini tanımlamasını sağlayarak veri gizliliğini, bütünlüğünü ve kullanılabilirliğini sağlar.
SQL Komutları Nelerdir?
SQL komutları, görevleri, sorguları gerçekleştirmek ve verileri yönetmek üzere bir veri tabanı ile iletişim kurmak için kullanılan talimatlardır. Komutlar genel olarak, her biri farklı amaçlara hizmet eden çeşitli türlerde sınıflandırılabilir:
- DDL (Data Definition Language): Bu komutlar, tablolar gibi veri tabanı nesnelerinin yapısını tanımlamak ve değiştirmek için kullanılır. Örnekler arasında yeni bir tablo veya veri tabanı oluşturmak için CREATE, mevcut bir tabloyu değiştirmek için ALTER ve tabloları silmek için DROP yer alır.
- DML (Data Manipulation Language): Bu komutlar verilerin manipülasyonu ile ilgilenir. Bu, bir tabloya yeni satırlar eklemek için INSERT, mevcut verileri değiştirmek için UPDATE ve bir tablodan satırları kaldırmak için DELETE komutlarını içerir.
- DQL (Data Query Language): Burada kullanılan birincil komut, bir veri tabanından veri sorgulamak için kullanılan SELECT’tir. Bu, belirli kriterlere dayalı olarak veri alınmasına olanak tanır.
- DCL (Data Control Language): Bu komutlar veri tabanı nesneleri için izinler ve erişim kontrolleri ile ilgilidir. GRANT kullanıcının veri tabanına erişim ayrıcalıklarını verirken, REVOKE izinleri geri alır.
- TCL (Transaction Control Language): Yapılan işi kaydetmek için COMMIT, veri tabanına kaydedilmeyen işlemleri geri almak için ROLLBACK ve tüm işlemi geri almadan işlemi belirli bir noktaya geri almak için SAVEPOINT gibi komutlar.
MySQL Nedir?
MySQL, veri tabanlarındaki verileri yönetmek ve düzenlemek için SQL (Yapılandırılmış Sorgu Dili) kullanan açık kaynaklı bir ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir. MySQL AB tarafından geliştirilen ve şu anda Oracle Corporation’a ait olan MySQL, ölçeklenebilirliği, performansı, güvenilirliği ve maliyet etkinliği nedeniyle çeşitli uygulamalar, web siteleri ve kurumsal çözümler için yaygın olarak kullanılmaktadır. MySQL’in temel özellikleri arasında ACID uyumluluğu, çoklu sürüm eşzamanlılık denetimi (MVCC), çoğaltma, bölümlendirme, saklı yordamlar, tetikleyiciler ve kapsamlı bir SQL işlevleri kümesi bulunur. MySQL, InnoDB, MyISAM ve MEMORY gibi çeşitli depolama motorlarını destekleyerek kullanıcıların belirli gereksinimlere göre performansı, depolamayı ve işlevselliği optimize etmelerini sağlar.
NOSQL Nedir?
“Not Only SQL” anlamına gelen NoSQL, ölçeklenebilir bir şekilde yapılandırılmamış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmış verileri depolamak, almak ve yönetmek için tasarlanmış geniş bir veri tabanı yönetim sistemleri kategorisini temsil eder. Geleneksel SQL veri tabanlarının aksine NoSQL veri tabanları esneklik, ölçeklenebilirlik ve performansa vurgu yaparak dağıtılmış mimarileri, yatay ölçeklemeyi ve belge tabanlı, anahtar-değer, sütunlu ve grafik veri tabanları dahil olmak üzere çeşitli veri modellerini destekler.
MongoDB, Cassandra, Couchbase, Redis ve Neo4j gibi NoSQL veri tabanları, modern uygulamalara, web servislerine, büyük verilere, gerçek zamanlı analitiklere, IoT’ye (Nesnelerin İnterneti) ve dağıtılmış ortamlarda hızlı veri alımı, işlenmesi ve alınmasını gerektiren diğer kullanım durumlarına hitap eder.
SQL Server Nedir?
SQL Server, kapsamlı veri yönetimi, depolama, alma ve analiz yetenekleri sunan Microsoft SQL Server olarak bilinen Microsoft’un ilişkisel veri tabanı yönetim sistemini (RDBMS) ifade eder. İlk olarak 1989’da piyasaya sürülen Microsoft SQL Server, Windows ve Linux dahil olmak üzere çeşitli platformlarda veri tabanlarını sorgulamak, komut dosyası oluşturmak ve yönetmek için SQL’i (Yapılandırılmış Sorgu Dili) destekler.
Sağlamlığı, ölçeklenebilirliği, güvenlik özellikleri ve Microsoft ekosistemiyle entegrasyonuyla tanınan SQL Server, T-SQL (Transact-SQL), saklı yordamlar, tetikleyiciler, görünümler, çoğaltma, kümeleme, BI (İş Zekası) araçları ve entegrasyon hizmetleri gibi bir dizi gelişmiş işlevsellik sunar.
Microsoft SQL Server, kurumsal uygulamalara, iş çözümlerine, bulut hizmetlerine (Azure SQL Veri Tabanı), veri ambarlarına, OLAP’a (Online Analytical Processing) ve kritik öneme sahip ortamlara hitap ederek optimum performans, güvenilirlik ve endüstri standartları ve yönetmeliklerine uyumu garanti eder.
