Linux en yaygın kullanılan işletim sistemlerinden biridir ve bilgisayarlardan sunuculara hatta cep telefonlarına kadar her şeyin temelini oluşturur. 90’lı yıllardan bu yana dünyanın dört bir yanında akla gelebilecek her uygulama ve alanda kullanılmaktadır.
Linux internetin büyük bir kısmını destekleyen ve birçok bilimsel buluşun gerçekleşmesini sağlayan bir işletim sistemidir.
Linux Nedir?
Windows, iOS ve Mac OS gibi Linux da bir işletim sistemidir. Dünyadaki en popüler platformlardan biri olan Android, Linux işletim sistemi tarafından desteklenmektedir.
İşletim sistemi, masaüstü veya dizüstü bilgisayarınızla ilişkili tüm donanım kaynaklarını yöneten bir yazılımdır. Basitçe söylemek gerekirse, işletim sistemi yazılımınız ve donanımınız arasında iletişim kurar. İşletim sistemi (OS) olmadan yazılım çalışmaz.
Linux İşletim Sisteminin Diğer İşletim Sistemlerinden Farkı Nedir?
Linux birçok yönden daha önce kullanmış olabileceğiniz Windows, macOS (eski adıyla OS X) veya iOS gibi diğer işletim sistemlerine benzerdir. Fakat dünyadaki sistemlerin çoğunda en yaygın kullanılan yazılım olmasını sağlayan birkaç farklı özelliğe sahiptir.
Linux işletim sistemi temel olarak genel bir işletim sisteminin tüm amaçlarına hizmet eder. Ancak, benzersizliği, dünyadaki herkesin ücretsiz olarak yüklemesine olanak tanıyan açık kaynaklı özelliğiyle sağlanır. Hiçbir yerde resmi bir Linux paketi mevcut değildir.
Birçok geliştirici topluluğu, belirli amaçlar için benzersiz Linux sürümleri oluşturmak üzere Linux üzerinde kapsamlı bir şekilde çalışır ve kullanıcılara Linux indirirken arayabilecekleri birçok seçeneğin sunulmasını sağlar.
Farkında olmadan Linux’i birçok şekilde kullanmış olabilirsiniz. Linux uygulamaları oldukça yaygınlaşmıştır. Linux’in kullanıldığı alanlardan bazıları aşağıdakileri içermektedir:
- Android telefonlar ve tabletler
- İnternetteki genel sunucular (%40-80 civarı)
- Wi-Fi yönlendiriciler, FTA alıcıları, kurulum kutuları, akıllı TV’ler, PVR’ler, vb.
Linux Neleri İçerir?
Çekirdek: İşletim sisteminin temel bileşenidir. Çekirdek olmadan işletim sistemi çalışmaz. Çekirdek, sistemin kaynaklarını yönetir ve donanımla iletişim kurar. Bellek, süreç ve dosya yönetiminden sorumludur.
Sistem kullanıcı alanı: Yapılandırma ve yazılım yükleme gibi sistem düzeyindeki görevler için yönetim katmanıdır. Buna kabuk veya komut satırı, arka planda çalışan daemonlar, işlemler ve masaüstü ortamı dahildir.
Uygulamalar: Bir görevi gerçekleştirmenizi sağlayan bir yazılım türüdür. Uygulamalar, masaüstü araçları ve programlama dillerinden çok kullanıcılı iş paketlerine kadar her şeyi içerir. Çoğu Linux dağıtımı, ek uygulamaları aramak ve indirmek için merkezi bir veri tabanı sunar.
Linux’i Kimler Kullanır?
Linux işletim sistemi çok çeşitli sistem ve ortamlarda kullanılır. Büyük bulut altyapı ortamlarına, şirket içi birleşik altyapı cihazlarına, uygulama sunucularına, masaüstü bilgi işlem ortamlarına ve gömülü sistemlere güç sağlar. Linux yazılımının bazı dağıtımları, sanal makineleri barındırmak için bir hipervizör de içerir.
Linux’in Avantajları
- Açık Kaynak ve Ücretsiz: Linux açık kaynaklıdır, yani kaynak kodu serbestçe kullanılabilir. Kullanıcılar kodu ücretsiz olarak görüntüleyebilir, değiştirebilir ve dağıtabilir.
- Güvenlik: Linux, sık güvenlik yamaları ve güçlü güvenlik özellikleriyle bilinir. İzin sistemi, kullanıcı ayrıcalık yönetimi ve sağlam erişim kontrolleri daha güvenli bir bilgi işlem ortamına katkıda bulunur.
- İstikrar ve Güvenilirlik: Linux, özellikle sunucu ortamlarında istikrarıyla popülerdir. Yeniden başlatma gerektirmeden uzun süreler çalışabilir ve yüksek güvenilirliğe katkıda bulunur.
- Performans: Linux verimli ve performanslı olacak şekilde tasarlanmıştır. Eski makinelerden üst düzey sunuculara kadar çok çeşitli donanımlarda çalışabilir ve tutarlı üst düzey performans sağlar.
- Özelleştirilebilir: Linux, kullanıcıların işletim sisteminin hemen hemen her yönünü özelleştirmesine olanak tanır.
- Topluluk ve Destek: Linux, büyük ve aktif bir kullanıcı ve geliştirici topluluğuna sahiptir. Çevrimiçi forumlar, belgeler ve topluluk desteği, kullanıcıların yardım aramasını ve karşılaşabilecekleri sorunlara çözüm bulmasını kolaylaştırır.
Linux’in Dezavantajları
- Yazılımla Uyumluluk: Bazı tescilli yazılımlar, özellikle endüstri standardı uygulamalar, yerel Linux sürümlerine sahip olmayabilir. Uyumluluk katmanları ve sanallaştırma yöntemleri yardımcı olabilir ancak her zaman sorunsuz bir deneyim sunmayabilir.
- Donanım Uyumluluğu: Linux geniş bir donanım yelpazesini desteklerken, bazı özel veya daha yeni donanım bileşenleri tam Linux desteğinden yoksun olabilir. Ayrıca sürücü kullanılabilirliği de bir sorun olabilir.
- Öğrenme Eğrisi: Diğer işletim sistemlerine alışkın kullanıcılar için özellikle komut satırını kullanırken, Linux’a geçişte dik bir öğrenme eğrisi olabilir. Ancak, bu, kullanıcı dostu dağıtımlar ve grafiksel arayüzlerle hafifletilebilir.
- Oyun Desteği: Linux’teki oyun desteği iyileşmiş olsa da, oyun kullanılabilirliği ve performans açısından hala Windows’un gerisinde kalmaktadır. Bazı popüler oyun başlıkları Linux’te resmi olarak desteklenmemektedir.
- Sınırlı Satıcı Desteği: Bazı donanım satıcıları ve yazılım geliştiricileri Linux desteğine öncelik vermeyebilir ve bu da Linux için resmi sürücülerin veya uygulamaların eksikliğine yol açabilir.
Linux işletim Sisteminin Kullanım Amaçları Nelerdir?
Linux, benzersiz özellikleri ve avantajları nedeniyle çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılan çok yönlü ve güçlü bir işletim sistemidir.
Aşağıda Linux işletim sisteminin temel kullanım amaçları verilmiştir:
1. Sunucu İşlemleri
Linux, güvenilirliği ve ağ kaynaklarını etkili bir şekilde yönetme yeteneği nedeniyle bir sunucu işletim sistemi olarak yaygın olarak kullanılır. Web sunucuları (Apache gibi), veri tabanı sunucuları ve dosya sunucuları dahil olmak üzere çeşitli sunucu türlerini destekler ve bu da onu hosting hizmetleri ve kurumsal uygulamalar için tercih edilen bir seçenek haline getirir.
2. Masaüstü Ortamı
Windows veya macOS’tan daha az yaygın olmasına rağmen Linux bir masaüstü işletim sistemi olarak hizmet verebilir. Ubuntu ve Fedora gibi dağıtımlar, web’de gezinme, belge işleme ve multimedya düzenleme gibi günlük görevler için uygun kullanıcı dostu arayüzler sunar.
3. Yazılım Geliştirme
Birçok geliştirici sağlam geliştirme ortamı nedeniyle Linux’u tercih etmektedir. Çok çeşitli açık kaynaklı araçlara ve programlama dillerine erişim sağlar ve bu da onu yazılım geliştirme projeleri için ideal bir platform haline getirir.
4. Gömülü Sistemler
Linux, hafif yapısı ve esnekliği nedeniyle gömülü sistemlerde sıklıkla kullanılır. Yönlendiriciler, akıllı TV’ler ve çeşitli Nesnelerin İnterneti (IoT) uygulamaları gibi cihazlara güç sağlar.
5. Bulut Bilişim
Bulut bilişim sektörü, operasyonları için büyük ölçüde Linux tabanlı sistemlere güvenmektedir. Büyük bulut hizmeti sağlayıcıları, işletmeler için ölçeklenebilir ve uygun maliyetli çözümler sağlayan bulut sunucuları için Linux örnekleri sunmaktadır.
6. Ağ
Linux, yönlendiriciler ve anahtarlar dahil olmak üzere birçok ağ cihazının omurgasını oluşturur. Açık kaynaklı mimarisi, belirli ağ ihtiyaçlarını karşılamak için kapsamlı özelleştirmeye olanak tanır.
En Popüler Linux Dağıtımları
Aşağıdaki listede en popüler Linux dağıtımlarını bulabilirsiniz:
1. Ubuntu
Ubuntu piyasadaki en popüler Linux dağıtımıdır. Kolay kurulumu ve kullanıcı dostu arayüzü ile yeni Linux kullanıcıları için oldukça popülerdir. Kullanıcıların neredeyse tüm gereksinimlerini karşılayan birçok ücretsiz paket yazılımla birlikte gelir.
Ubuntu, dizüstü bilgisayarlar, masaüstü bilgisayarlar ve sunucular için mükemmel olan topluluk tarafından geliştirilmiş bir işletim sistemidir. İster evde, ister okulda veya işte kullanın, Ubuntu kelime işlemci ve e-posta uygulamalarından web sunucusu yazılımına ve programlama araçlarına kadar ihtiyacınız olan tüm uygulamaları içerir.
2. Fedora
Fedora, Red Hat’in Ücretsiz Red Had dağıtımını durdurmasının ardından tanıtılmıştır ve Red Hat tarafından desteklenmektedir. Birçok kişi onu Red Hat ürünü olarak bildiği için Fedora en popüler Linux dağıtımı olabilir. Fedora’nın kurulumu kolaydır ve birçok ücretsiz uygulama ile birlikte gelir. Linux’un yaratıcısı ve birincil koruyucusu olan Linus Torvalds’ın Fedora’yı kullanması, birçok kişiye Fedora’yı kullanma konusunda ilham vermektedir.
3. Debian
Kararlılığa odaklanan bir Linux sistemi arıyorsanız, Debian harika bir seçimdir. Sistem deposundaki (kararlı sürüm) tüm paketler, dahil edilmeden önce kapsamlı bir şekilde test edilir ve hataları düzeltilir, bu nedenle Debian uzun süre çalışan PC veya sunucular için çok kararlı ve güvenilirdir.
Ubuntu ile karşılaştırıldığında, Debian yeni başlayanlar için biraz daha zordur, ancak daha kararlıdır ve hatta daha hafif hissettirir. Bu nedenle, temel Linux becerilerine sahip kullanıcılar için sunucuda veya düşük uçlu bir bilgisayarda çalıştırmak için iyi bir seçimdir.
4. openSUSE
openSUSE, harika bir kullanıcı arayüzü ve Vista benzeri başlat menüsü ile kullanıcı dostu bir Linux dağıtımıdır. openSUSE, uygulamaların kurulumunu kolaylaştırmak için YaST (Başka Bir Kurulum Aracı) içerir. Yeni kullanıcılar için kurulumu kolay değildir. openSUSE projesi Novell tarafından desteklenmektedir. Kullanımı kolaydır ve donanım desteğini geliştirmeye odaklanır.
5. Linux Mint
Linux Mint en iyi Linux dağıtımları arasında yer almaktadır. Bu Linux dağıtımı son derece kullanıcı dostudur ve kullanımı kolaydır. Ubuntu’ya dayanır ve her şey klasik masaüstü deneyimi ve arayüzüyle ilgilidir.
Özel bir masaüstüne sahiptir ve menü sistemini destekler, web tabanlı bir kurulum arayüzü paketine sahiptir ve benzersiz bir yapılandırma araçları seti taşır.
Linux Mint, Blender, Gimp, LibreOffice, Spotify ve GOG gibi ihtiyaç duyduğunuz birçok uygulamayla birlikte gelir. Rahatlık düşünülerek tasarlanmıştır ve her zaman güncellenir.
6. Kali Linux
2013 yılında Debian temel alınarak başlatılmış ve Offensive Security tarafından kurulmuştur. Kali, dijital adli tıp ve penetrasyon testi için tasarlanmıştır. Armitage, Nmap, Wireshark, metasploit, John the Ripper, sqlmap, Aircrack-ng, Burp suite ve OWASP ZAP web uygulaması güvenlik tarayıcıları vb. dahil olmak üzere yaklaşık 600 penetrasyon testi programı içerir.
Linux Nasıl İndirilir ve Kurulur?
Linux, benzersiz ve zahmetsiz ortamı nedeniyle birçok kişi tarafından tercih edilen açık kaynaklı bir işletim sistemidir. Çeşitli Linux dağıtımları geliştirilir ve bunlar, herkesin indirip kurabileceği şekilde internette mevcuttur.
Ancak, birkaç şirket, hassas veriler içerdiğinden halka açık olmayan kendi Linux sürümlerini özel olarak geliştirmiştir.
Açık kaynaklı olarak sunulan herhangi bir Linux sürümünü kurmak için aşağıdaki adımları izlemeniz yeterlidir.
1. İstediğiniz dağıtımı indirin
Her dağıtım ISO formatında mevcuttur. İstediğiniz ISO’yu dağıtımın web sitesinde bulabilirsiniz. Belirli ISO’yu kullanmak için onu bir CD’ye veya USB Belleğe yazdırabilirsiniz.
CD veya USB, doğrudan sisteme çalıştırılabilen işletim sisteminizin önizleme sürümünü içerir. Temel olarak, işletim sistemini yüklemek için önyükleme yapabileceğiniz bir aygıttır.
Dağıtım görüntüsünü USB belleğe veya CD’ye yazdırmak için Windows 7, 8 veya Mac OS X kullanıyorsanız, görüntü yazdırma programını veya sisteminizde bulunan herhangi bir yerleşik yazdırma aracını kullanabilirsiniz.
Pen Drive Linux ve UNetBootin, Linux dağıtımlarını önyükleme aygıtınıza yazdırmak için kullanılan popüler yazdırma araçlarıdır.
2. CD veya USB’den önyükleme
Çoğunlukla, tüm sistemler varsayılan olarak sabit sürücüden önyükleme yapacak şekilde ayarlanır. Bu ayarı USB veya CD’den önyükleme yapacak şekilde değiştirin ve başlamak için önce sisteminizi yeniden başlatın.
Sistem yeniden başlatılmaya başladığında, önyükleme menüsüne girmek için F12/F2/Del tuşuna basın. Tuş, sistem yapılandırmanıza göre değişir. Bu bilgi, üreticinin logosunun görüntüleneceği ekrandan elde edilebilir.
Windows kullanıcısıysanız, Shift Tuşunu basılı tutun ve Yeniden Başlat’ı seçin. Bu, işletim sistemini CD’den başlatmak için “Gelişmiş Başlatma Seçenekleri”ni açacaktır.
Windows 10 kullanıcısıysanız, gelişmiş önyükleme ayarlarına gitmeli ve “Şimdi Yeniden Başlat” seçeneğini seçmeniz gerekir.
Önyükleme menüsünü doğrudan göremiyorsanız, BIOS menüsü üzerinden erişmeniz gerekebilir. “Önyükleme Menüsü” ile aynı şekilde üreticinin açılış ekranından açılabilir. Gerekli anahtar ekranda belirtilecektir.
Önyükleme menüsü açıldığında, önyüklenebilir aygıtı seçin. Ayarlar düzeltildikten sonra menüden kaydedin ve çıkın. Sisteminiz önyüklemeye devam edecektir.
3. Kurulacak dağıtımı deneyin
CD veya USB’lerin çoğu, canlı bir ortamda çalıştırarak yeni işletim sistemini denemenize olanak tanır. Burada yeni dosyalar oluşturamayacak olsanız da, yine de gezinebilir ve dağıtım ortamını deneyimleyebilirsiniz.
4. Kurulumu başlatma
Kurulum, önyükleme menüsünden başlatılabilir ve saat dilimi, dil ve klavye girişi gibi temel yapılandırma ayrıntılarını ister.
Linux’ı kurmak için bir kullanıcı adı ve parola sağlamanız gerekir. Kullanıcı ayrıntıları, hesabınıza giriş yapmak ve yönetici görevlerini gerçekleştirmek için gereklidir.
5. Bölümü ayarlama
Sisteminizde çift önyükleme yapmayı düşünüyorsanız, Linux’ı yüklemek için diskinizde bir bölüm ayarlamanız gerekir. Genellikle, sisteminizde sorunsuz çalışan tam teşekküllü bir işletim sistemi için 20 GB gerekir. Bu nedenle, bölümün işletim sistemleri arasında yeterince dağıtıldığından emin olmanız şarttır.
Ubuntu gibi dağıtımlar genellikle kurulum sırasında otomatik olarak bölümlemeyi önerir. Bu olmazsa, oluşturulan bölümün Ext4 olarak biçimlendirildiğinden emin olun.
6. Linux’a önyükleme yapın
Linux kurulumu tamamlandıktan sonra sisteminiz yeniden başlatılacaktır. Sistem başlatıldığında “GNU GRUB” görünecektir. Bu, Linux kurulumlarından sorumlu olan önyükleyicidir. Burada istediğiniz dağıtımı seçebilirsiniz.
7. Donanım yapılandırmalarını kontrol edin
Genel olarak, bağlı tüm donanımlar Linux’ta bir flash olarak çalışmalıdır. Ancak, belirli donanımların çalışmasına yardımcı olmak için bazı ek sürücülerin yüklenmesi gerekir. Bu genellikle grafik kartları için geçerlidir. Grafik kartlarının Linux’ta düzgün çalışması için sürücüleri ilgili sahiplerinden indirmeniz gerekecektir.
Ubuntu’da, ilgili sürücüleri Sistem Ayarları menüsünden indirebilirsiniz. Ek Sürücüler seçeneğini seçip ardından mevcut sürücüler listesinden grafik sürücüsünü seçebilirsiniz.
Bu işlem, Linux kurulumunu tamamlar. Artık herhangi bir kesinti olmadan favori dağıtım sürümünüzü kullanmaya başlayabilirsiniz.
