Web sitesi içeriğini eğlenceli ve etkileşimli bir hale getiren JavaScript, programlama dünyasının en popüler programlama dilidir. Bu yüzden internetteki 1,6 milyardan fazla web sitesinin %95’i JavaScript kullanır.
JavaScript kullanım ve uygulamalarının yaygın örnekleri aşağıdakileri içerir:
- Sunumlar
- Web geliştirme
- Sunucu uygulamaları
- İnternet uygulamaları
- Oyunlar
- Mobil uygulamalar
JavaScript Nedir?
JavaScript; web geliştirme, mobil uygulamalar, oyunlar ve ağ uygulamaları için kullanılan dünyadaki en popüler komut dosyası programlama dillerinden biridir. JavaScript, bir web sayfasının temel içeriğini etkileşimli yapar. Statik metinden daha fazlası olan bir web sitesini her kullandığınızda, JavaScript koduyla etkileşime girersiniz.
Bulutistan hizmetlerinin detaylarına ulaşmak için tıklayınız.
JavaScript Tarihçesi
Brendan Eich, JavaScript’i 1995 yılında Netscape Communications Corporation’dayken yarattı. O zamanlar, Java kodlama dili hızla ilgi görüyordu ve Netscape Communications, onu Netscape Communicator’da kullanılabilir hale getirmek için çalışıyordu. Ancak Java senaryo yazarlarına ve tasarımcılara hitap edemeyecek kadar büyük ve karmaşıktı. Bu sorunu çözmek için Netscape Communications, web geliştirmeyi hızlandırabilecek ve Java için bir komut dosyası olarak hizmet edebilecek çok yönlü bir programlama dili tasarlaması için Brendan Eich ile sözleşme yaptı. Sonuç olarak Netscape Navigator için sadece bir şema olmak yerine JavaScript çok daha büyük bir şey haline geldi.
JavaScript’in ilk sürümlerine Mocha adı verildi. Mocha prototipi Netscape Communicator tarafından tanıtıldıktan kısa bir süre sonra (Mayıs 1995), LiveScript olarak yeniden adlandırıldı. Aynı yılın aralık ayında, isim bu sefer JavaScript olarak değiştirildi.
JavaScript’in bu ilk sürümü, bu kodlama dilinin bugün bilinen birçok harika özelliğini (nesne modeli gibi) tanımladı. Aynı zamanda, orjinal amacını aşmasını sağlayacak bir dizi güçlü özelliğe de beraberinde getirdi.
Bu özelliklerden bazıları aşağıdaki şekildedir:
- Birinci sınıf nesne işlevleri
- Java’ya benzer sözdizimi
- Prototip tabanlı nesne modeli
JavaScript Neden Oluşturuldu?
Netscape Communicator (ücretli bir internet tarayıcısı) 1995 yılında açık ara dünyanın en popüler web tarayıcısıydı. Netscape Communications’ın kurucusu Marc Andreeseen, animasyonları, kullanıcı etkileşimini ve diğer otomasyon türlerini herhangi bir web sitesinin standart bir parçası haline getirerek web’i daha dinamik hale getirmek istedi.
Netscape Communicator’ı hem kurumsal düzeyde bir kodlama dili (Java) hem de daha küçük bir komut dosyası dili (JavaScript) ile donatarak geliştiriciler için daha çekici hale getirmek istiyordu.
Bu plan, Microsoft’un web tarayıcı pazarını ele geçirmesini ve Netscape Communications’ın piyasadan çekilmesini engellemediyse de, JavaScript yine de bu durumdan kurtulmayı başardı.
JavaScript’in Özellikleri Nelerdir?
Tarama deneyimine göre uyarlanmış bir istemci tarafı komut dosyası dili olarak, HTML/CSS’nin tam entegrasyonu ile tüm büyük tarayıcıları desteklemek için yapılmıştır. Bir betik dili olarak tanımlanması, kodun doğrudan HTML’ye yazılabileceği ve önceden derlemeye gerek kalmadan çalışma zamanında yürütülebileceği anlamına gelir. Sonuç olarak bu, JavaScript ile bir proje çalıştırdığınız her seferde sunucudaki yükü azaltacaktır.
JavaScript kodu ayrıca nesne yönelimlidir, yani front-end geliştiriciler manipüle edilebilecek nesneler oluşturabilir. Nesneler, kodlayıcıların bir uygulamanın farklı öğelerini yönetmesine yardımcı olan değiştirilebilen veriler içerir.
Bu benzersiz özelliklerin tümü JavaScript’in başarısına katkıda bulunur. JavaScript’in geliştiriciler arasında neden tercih edildiğinin ayrıntılarını anlamak için JavaScript’in nasıl kullanıldığına dair örnekleri incelemeniz gerekir.
JavaScript Çerçeveleri ve Kitaplıkları Nelerdir?
JavaScript çerçeveleri, geliştirme topluluğu tarafından her zaman talep görür. Bu yüzden teknolojideki ve geliştirme sürecindeki gelişmeler nedeniyle, her zamankinden daha fazla JavaScript çerçevesi geliştirilir.
Peki en popüler JavaScript çerçeveleri nelerdir?
1. React JS
JQuery’yi aşan bir front-end JavaScript çerçevesi olan ReactJS, oldukça duyarlı bir arayüz geliştirmek için Facebook tarafından oluşturulan açık kaynaklı bir JavaScript kitaplığıdır. Karmaşık kullanıcı arayüzleri için hızlı bir şekilde yeniden kullanılabileceğini gösteren, bildirime dayalı ve bileşen tabanlı bir çerçevedir. Ayrıca, içeriği hızlı bir şekilde oluşturmak için sanal DOM kullanan SEO dostu bir çerçevedir. Ayrıntılı belgeler, topluluk ve başlangıç kılavuzları, çerçeveyi öğrenmeyi kolaylaştırır.
2. Vue JS
Vue JS, yeni başlayanlar için açık kaynaklı bir çerçevedir. 2016 yılında geliştirilen bu çok yönlü JavaScript çerçevesi, Angular gibi front-end çerçeveleri iyileştirmenin bir yolu olarak tasarlanmıştır.
3. Angular JS
Öğrenme eğrisi, React’inkinden daha yüksek olan Angular JS, 2016’da Google tarafından açık kaynaklı bir JavaScript çerçevesi olarak başlatılmıştır. Hızlı yükleme süresi, Single Page Applications (SPA’lar) ve Progressive Web Apps (PWA’lar) sağlayan çerçeve, hem front-end hem de back-end geliştirme için kullanılabilir durumdadır. Ayrıca Angular web geliştirme hizmetlerinden yardım alarak AngularJS bileşen tabanlı mimariyi de kullanabilirsiniz.
4. Node JS
Node JS, MIT lisansı altında bir V8 motoru üzerine kurulmuş, sunucu taraflı bir JavaScript çalışma zamanı ortamıdır. Açık kaynak ve eşzamansız doğası nedeniyle olaya dayalı geliştirme için uygundur. Back-end mimarisi, bir NodeJS geliştirme şirketinin onu hem istemci hem de sunucu tarafında kullanmasını sağlar.
JavaScript Nasıl Çalışır?
Bir ziyaretçinin bilgisayarındaki bir internet tarayıcısında çalışır ve web sitesinde sürekli indirme gerektirmez. JavaScript’i çalıştırmak için özel bir yazılım veya kod gerekmez. Bunun nedeni JavaScript’in önceden yazılmış olması ve bir eklenti olarak mevcut olmasıdır.
Çalışması için bir web geliştiricisinin HTML sayfalarına bir JavaScript kodu yerleştirmesi gerekir. Bir kullanıcı, içinde JavaScript bulunan bir HTML sayfası istediğinde, komut dosyası kullanıcının tarayıcısına gönderilir ve o andan itibaren internet tarayıcısı bununla ilgilenir. Bu, kullanıcının tarayıcısı JavaScript’i desteklediği sürece geçerlidir. JavaScript destekleniyorsa, JavaScript kodu sorunsuz bir kullanıcı deneyimi sağlayarak otomatik olarak çalışır.
JavaScript kodunun hangi şekilde çalışmasını istediğinizi (bir web sayfası açıkken mi, bir sayfa öğesinde tıklama veya sürükleme yapıldığında mı yoksa bir form gönderildiğinde mi) en baştan belirleyebilirsiniz.
Bir betik dili olarak, uygulaması ve yönetimi oldukça kolaydır. HTML sayfasına yerleştirildiğinde ve bir kullanıcının internet tarayıcısı tarafından desteklendiğinde, kullanıcılarınız için sorunsuz ve işlevsel bir deneyim yaratır.
JavaScript’in Avantajları Nelerdir?
JavaScript’in rakipleriyle rekabet etmesine olanak sağlayacak avantajları aşağıdaki şekildedir:
1. Geliştirme hızı
Çok çeşitli kitaplık ve çerçeveleri nedeniyle JavaScript ile web siteleri geliştirmek oldukça hızlıdır. İşletmeler, JavaScript’in popülerliği ve yaygın kullanımı nedeniyle geliştirme ekiplerini hızla ölçeklendirebilir. Her geliştirici, bildiği dilde yetkin olan farklı cihazlarda çalışan ürünler için birden fazla kod tabanında çalışabileceğinden, ekipler oldukça esnek olacaktır.
2. Kullanım kolaylığı
Çoğu geliştirici, JavaScript’i öğrenmenin ve kullanmanın kolay olduğunu düşünür. Bu yüzden işletmeniz için JavaScript’te kod yazan yazılım geliştiricileri bulmak oldukça kolaydır. Unutmayın, işletmeniz geliştiricileri ne kadar hızlı bulabilirse, uygulamanız o kadar hızlı oluşturulabilir ve piyasaya sürülebilir.
3. Popülerlik
JavaScript’in popülaritesi, basitliğine benzer etkilere sahiptir. Bu yüzden, JavaScript geliştiricilerini bulmak oldukça kolay olacaktır. Bununla birlikte gelen bir başka avantaj ise bilgiye erişilebilirliktir. Birçok kişi JavaScript ile programlama yapabilir. Böylece, fikir edinmek için birçok JavaScript projesi örneğine sahip olabilirsiniz.
**GitHub ve Stack Overflow, başkalarının JavaScript yönetimini nasıl ele aldığına bakmak için harika kaynaklardır.
4. Birlikte çalışabilirlik
Birçok geliştirici, diğer dillerle uyumluluğu nedeniyle uygulama geliştirirken JavaScript’i tercih eder. Web geliştiriciler, herhangi bir web sayfasına ve farklı dillerdeki komut dosyalarının içine bunu ekleyebilir. Pearl ve PHP gibi birçok farklı programlama dili de JavaScript’i destekler.
5. Arayüz geliştirme
JavaScript, kullanıcı deneyimini geliştirmek için kullanıcılara güçlü arayüz ve araçlar sunmaya devam ederek Netscape’in ilk hedeflerini sürdürmeye de devam eder.
6. Eklenti uzantıları
JavaScript geliştiricileri, üçüncü taraf uygulamaları sorunsuz bir şekilde bir web sayfasına entegre eden küçük kodlar yazma ayrıcalığına sahiptir. Halihazırda kullanmakta olduğunuz birçok tarayıcı eklentisi, JavaScript örnekleridir.
7. Değişkenlik
JavaScript’te AngularJS, ReactJS, SvelteJS vb. çok sayıda kitaplık ve çerçeve bulunur. Bu çok yönlülük, geliştiricilere ayırt edici niteliklere sahip çeşitli uygulama türleri oluşturma olanağı sağlar. Dahası, projenizin teknoloji yığını için neredeyse sadece JavaScript’i kullanmak tamamen mümkündür.
8. Yükseltmeler
JavaScript, yıllık bazda güncellemeler yayınlar. Bu nedenle işletmeler, JavaScript’in her zaman güncel olduğuna ve güncel kalacağına güvenebilir.
9. Çok yönlülük
JavaScript çeşitli uygulamalarda kullanılabilir ve diğer dillerle iyi çalışır. Örneğin, JavaScript’i Node.js sunucuları aracılığıyla kullanmanın birçok yolu vardır. Node.js’yi Express ile önyüklediğinizi, MongoDB gibi bir belge veri tabanı kullandığınızı ve istemciler için front-end’de JavaScript kullandığınızı varsayalım. Tüm bir JavaScript uygulamasını front-end’den back-end’e geliştirmek sadece JavaScript kullanarak mümkündür.
JavaScript Nasıl Kullanılır?
Son on yılda birçok programlama dili sıralaması JavaScript’in en popüler on dilden biri olduğunu gösterdi. Yapılan bu araştırmalardan da anlaşılacağı gibi, JavaScript en popüler programlama dilinden biri ve günümüzde birçok uygulama tarafından kullanılıyor.
Uzun süredir JavaScript’in birincil kullanımı istemci tarafı programlamaydı. Fakat artık JavaScript çok güçlü ve sadece web’e yönelik bir programlama dili değil.
1. Sunumlar
Geliştiriciler, web üzerinde bir slayt gösterisi oluşturmak için RevealJS ve BespokeJS olmak üzere iki JavaScript kitaplığı kullanma seçeneğine sahiptir.
RevealJS ile telefon, tablet gibi mobil cihazlara sahip olanlar online sunumlara erişebilir. Bu çerçeve, tüm CSS renk biçimlerinin yanı sıra çeşitli temaları, geçiş stillerini ve arka planları da destekler.
BespokeJS eklentisi, ölçekleme, animasyonlu madde işaretleri ve kodlama sırasında sözdizimi vurgulama gibi zengin özellikler sağlayan, yoğun özelliklere sahip bir çerçevedir.
2. Web Geliştirme
Web sayfaları, JavaScript olarak bilinen istemci programlama dili kullanılarak yapılır. Bir web sitesinin dinamik hale getirilmesi gerektiğinde JavaScript; döndürme, kullanıma sunma ve birçok farklı görsel biçim gibi sayfalara farklı yetenekler sağlamak için kullanılır.
JavaScript web sayfası etkileşimleri gerçekleştirmenin yanı sıra PDF’leri açabilir, widget’ları çalıştırabilir ve yenileme olmadan web sayfası içeriğini yükleyebilir.
3. Back-end Web Geliştirme
Daha önce JavaScript’in uygulanması, bir web uygulamasının front-end yönü ile sınırlıydı. Ancak, NodeJS’nin gelişiyle birlikte, işler değişti ve şimdi NodeJS geliştirme şirketinin yardımıyla bir back-end yapısı da oluşturmanız mümkün.
3. Sunucu Uygulamaları
Sunucu tarafı yazılım yazmanıza olanak tanıyan Node.js, geliştiricilerin kod yazabileceği, test edebileceği ve hata ayıklayabileceği JavaScript için en sık kullanılan çalışma zamanı ortamıdır.
JavaScript sunucu uygulamasına en iyi örnek, Opera Tarayıcısının Opera Unite özelliğidir. Opera Unite, kullanıcıların dosya paylaşımı ve akış gibi sunucu uygulamalarını doğrudan web tarayıcısından çalıştırmasını sağlar.
4. Web Uygulamaları
Tarayıcılar geliştikçe JavaScript popülerlik kazandı ve geliştiricilerin sağlam web uygulamaları oluşturmasına izin verdi. Örneğin, Google Haritalar ile haritadaki ayrıntıları görüntülemek için sadece fareyi sürüklemeniz gerekir ve bir resmin üzerine tıklandığında ayrıntılar görüntülenir. JavaScript tüm bu işlevlerden sorumludur.
5. Oyunlar
JavaScript’teki oyunlar, zengin grafikleriyle bilinen bir kitaplık olan EaselJS kitaplığından yararlanır. JavaScript ve HTML5, web’de oyun oluşturmak için tercih edilen bir kombinasyondur.
HTML5, Flash gibi ek eklentiler olmadan web’e tam erişiminiz olacak şekilde tasarlanmıştır ve platformlar arasıdır. Bu nedenle tam bir web sayfası elde etmek için cihazları değiştirmekle uğraşmanıza gerek kalmaz.
6. Mobil Uygulamalar
Java ve Swift, sırasıyla Android ve iOS için mobil uygulamalar oluşturmak için kullanılan popüler dillerdir. Ionic ve React Native gibi çerçevelerle JavaScript’in özellikleri ve kullanımları, onu mobil uygulamalar oluşturmak için güçlü bir araç haline getirir.
Bugün, React Native, en popüler mobil geliştirme JavaScript çerçevesidir. React Native ile farklı işletim sistemleri için mobil uygulamalar oluşturabilirsiniz. Yani Android ve iOS işletim sistemleri için farklı kod tabanları yazmanıza gerek yoktur. Tek yapmanız gereken kodu bir kez yazıp farklı platformlarda çalıştırmaktır.
Bulutistan hizmetlerinin detaylarına ulaşmak için tıklayınız.
JavaScript Kullanım Örnekleri
JavaScript en yaygın kullanılan tarayıcı dili olduğundan, günlük yaşamınızda kesinlikle JavaScript ile oluşturulmuş şeylerle karşılaşmışsınızdır. Eğer karşılaşmadığınızı düşünüyorsanız, aşağıdaki JavaScript kullanım örneklerini inceleyebilirsiniz:
1. Netflix
2007’de DVD kiralamadan yayın akışına geçildiğinde, Netflix web sitesi daha önce hiç olmadığı kadar popülerlik kazandı. Fakat servise akın eden insanlar sitenin yavaş olduğunu fark etmeye başladı. Başlangıçta, Netflix’i barındıran sunucu Java’yı ve web tarayıcısı JavaScript’i kullandı. Bir kullanıcı netflix.com’u her ziyaret ettiğinde, sunucu web sitesine JavaScript ekleyen bir yanıt oluşturdu. 2015 yılında Netflix, platformu JavaScript’e dönüştürerek sunucu yanıtını geçersiz hale getirdi. Bu yükleme süreleri %70 oranında iyileştirilmesini sağladı. Böylece istenilen tüm gösterileri olabildiğince hızlı bir şekilde izlemenizi mümkün kılındı.
2. Candy Crush
King Digital Entertainment tarafından piyasaya sürülen Candy Crush, 2012 yılında Facebook üzerinden ücretsiz bir tarayıcı oyunu olarak başladı. Oyunu bir mobil uygulamaya uyarlamaya zamanı geldiğinde, King Digital de JavaScript’ten yararlandı. JavaScript, geliştiricilerin Facebook oyunuyla aynı şekilde görünen ve çalışan bir uygulama oluşturmasına izin verdi. Hatta King Digital, uygulamayı Facebook’a bağlamak için bir JavaScript çerçevesi kullandı ve kullanıcıların yüksek puanları arkadaşlarıyla paylaşmasına izin verdi. Bu son derece başarılı bir modeldir. Bu yüzden Bejeweled ve Zookeeper Battle dahil diğer birçok mobil oyuna ilham verdi.
3. Flying Drones
JavaScript web siteleri oluşturmak için kullanılabilir, ancak aynı zamanda dronları uçurmak için de kullanılabilir. Açık kaynaklı bir JavaScript kitaplığı olan React’i ve JavaScript çalıştıran bir program olan Node.js’yi kullanarak, dronları tarayıcınızı kullanarak kontrol edebilirsiniz. Kanada merkezli bir JavaScript geliştiricisi olan Wes Bos, bir DJI Tello drone’unun nasıl uçurulacağını anlatan iki bölümlü bir video dizisi oluşturdu. Bu, JavaScript’in süper niş bir uygulamasıdır ve tüm donanım tutkunları için denemeye değerdir.
Özetle, JavaScript, iyi bilinen ve yaygın olarak kullanılan açık kaynaklı bir betik dilidir. Esnek, dinamik ve çok yönlü olması nedeniyle çok tercih edilir. Benzersiz web siteleri ve web uygulamaları geliştirmek için kullanılır. Bu nedenle işletmeler, rekabet gücü yüksek siteler ve web uygulamaları geliştirmek için JavaScript’i kullanabilir.
İlgili İçerikler:
IDE Nedir? Yazılımcıların Daha Hızlı Kodlamasına Nasıl Yardımcı Olur?
Veri Görselleştirme Nedir, Nasıl Yapılır? Veri Görselleştirme Uygulamaları ve Programları
Flutter Nedir? Mobile Uygulama Geliştirmenin Yeni ve Kolay Yolu
